Detoks Nedir, Ne Değildir – Gülsüm KESKİN

DETOKS NEDİR, NE DEĞİLDİR?

Konu zayıflama olunca adı sıkça geçirilen detoks denilince çoğumuzun aklına koca bir bardak yeşil sebze suları geliyor biliyorum. Google’a da detoks yazdığınızda size 0,35 saniye içinde yaklaşık 6,570,000 sonuç bulacak.

Videolar kısmında da birçok fenomen kişinin ödem atıcı, zayıflatıcı detoks suları tarifleri verdiğini görebilirsiniz.Peki bilim detoks suları hakkında ne diyor?Sizce de post truth çağdan sıyrılıp detoksa bilimsel bir gözle bakmanın vakti gelmedi mi?

Detoks diyetleri vücuttan toksinleri atmak, sağlığı korumak, kilo verdirmeye yardımcı olmak amacıyla tasarlanan kısa süreli diyet müdahaleleridir. Tabiki de bu detoks yapmayanların vücutlarından toksini atamadıkları anlamına gelmiyor.Vücudumuzda toksinleri atmak için karaciğer, böbrek, gastrointestinal sistem, deri ve akciğerler çalışır. Mekanizma basitçe vücutta oluşan, biriken kimyasalların daha az toksik maddelere dönüştürülerek atılmasıdır. Bazı kimyasallar yağ dokuda birikme eğilimindedir ve atılması yıllar alabilir. Örneğin yasaklı böcek ilacı DDT yarılanma ömrü 7-8 yıldır.

Hala detoks diyetlerini destekleyen klinik bir çalışma olmamasına rağmen bazı besin bileşenlerinin detoksifikasyon özelliklerine sahip olduğunu söyleyen bazı ön değerlendirme çalışmaları bulunmaktadır.Kişnişin alabalık karaciğerindeki kadminyum birikimini %20-30 azalttığı gösterilmiştir. Aynı şekilde, 12 mg dozdaki kişniş dozunun, 25 gün boyunca haftada 10 kez kurşun zehirli farelere uygulandığında, kemiklerindeki kurşun konsantrasyonları kontrol grubuna göre yaklaşık % 22 azalmıştır. Hiçbir insan araştırması yapılmadığından, sonuçların insanlar üzerindeki etkisini söylemek şu an için zordur.

Deney Sonuçları

Alüminyum aşırı yüklenmeli farelerde, malik asit, süksinit asit ve sitrik asitlerin periton içi enjeksiyonları, kontrol grubuna kıyasla alüminyum dışkı atılımını önemli ölçüde artırmıştır.Ayrıca, sitrik ve süksinik asitin alüminyumun ana depolama alanı olan kemiklerdeki seviyesini önemli ölçüde azaltmıştır.Ancak kullanılan farelere aşırı alüminyum yüklenmesi yapılmıştır.İnsanlarda total alüminyum alımı daha düşük olduğu göz önüne alındığında,çalışmada kullanılan organik asitlerin, herhangi bir detoksifikasyon etkisi olup olmayacağı sorgulanabilir.

Detoks programı hazırlayan kişiler tarafından yağ yakımını hızlandırdığı iddaa edilen detoks diyetleri oldukça düşük enerjili ve besin değeri açısından oldukça düşüktür.FAO’ya göre :

WHO da yetişkinlerin günde 83 g yüksek kalite protein tüketmelerini önerir. Ayrıca Mazuraket ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada çok düşük kalorili diyetlerin stresi artırdığı, kortizol yükselmesine neden olduğu ve iştahı artırdığı belirtilmiştir. 21 günlük 1200 kkal/gün enerjilik diyette diyet sonrası bile yüksek kortizol seviyeleri görülmüştür.Aşırı enerji kısıtlaması protein ve vitamin eksikliklerine, elektrolit dengesizliklerine,laktik asidoza ve hatta ölüme yol açabilir. Amerika’da 1970’lerin sonlarında düşük enerjili sıvı protein formülünün tüketildiği bir diyeti deneyen 60 kişinin öldüğü bildirilmiştir.

Sürekli bırakılıp pazartesi tekrar başlanan diyetler, daha fazla yağ yakarım amacıyla aşırı yapılan sporlar, aşırı açlık, düşük kan şekeri sonrası gelen tatlı krizi…Bunların hepsi kilo verme yolunda olan kişiler için birer stres kaynağı, başarısızlık sebebi.Özellikle sürekli diyete başlayıp başarısız olan kişiler kısa süreli detoks programlarını bir çıkış yolu olarak görüyor.

Beslenme konusunda herhangi bir eğitimi olmayan kişilerin(daha da üzücü olan beslenme uzmanı olan kişilerin bile medyatik olma uğruna böyle tarifler vermesi) zayıflama kürleri, fit tarifler, detoks suları paylaşımlarını sıkça görüyoruz.

Tek bir mucizevi besin, tarif olmadığı gibi tek bir diyet şeklide sağlıklı zayıflama için bir yol olamaz.Sağlıklı kilo vermek ya da olduğun kilonu korumak için sağlıklı, dengeli beslenmeyi ve düzenli fiziksel aktiviteyi yaşam tarzı haline getir. Sonrasında bırak detoksu karaciğerin yapsın ;))

Aşağıda ki önerileri yaşam tarzı haline getirerek hayatında detoks etkisi oluşturabilirsiniz.

• 

  Günlük su tüketimini 1.5-2 lt arasında tutmaya çalış. Metabolik atıkların ve toksinlerin atımında su elzemdir.Eğer su tüketmede zorluk çekiyorsan suyuna tarçın limon atarak lezzetlendirebilirsiniz. Su içmek için susama hissini bekleme.Su şişen masanın üzerinde her zaman görebileceğin yerde olsun.

• Zayıflamak için yapılan çok düşük kalorili beslenme şekli başlarda kilo vermeye yardımcı olsa da diyet sonrası yavaşlayan metabolizma artan enerji alımı nedeniyle verilen kilodan daha fazlasının geri alımına sebep olur.Sosyal medyanın sunduğu bu tarz popüler diyetlerden uzak dur.
• Tabağında dengeyi yakala.Tabağının yarısı mevsiminde taze sebze ve meyvelerden, üçte biri tam tahıllardan, kalan üçte biri de iyi kalite protein kaynağından oluşsun.Sebze ve meyve çeşitliliğini artırman daha çok çeşitte antioksidan alımını sağlar.
• Besin değeri bakımından oldukça fakir olan boş kalori kaynağı abur-cuburlardan uzak dur.Bu tür besinler fazla oranda şeker,tuz,trans yağ, doymuş yağ içerir.Bunun yanında proteinden,posadan, vitamin ve minerallerden oldukça fakirdir.
• Öğünlerini arkadaşlarınla, ailenle yemeye özen göster.TV karşısında yemek yemek tokluk sinyallerinin beyne daha geç ulaşmasına neden olur.Tokluk sinyalleri beyne yaklaşık 20 dk içinde ulaşır doyduğun halde daha fazla kalori almamak için yemek yavaş yenmeli, lokmalar iyice çiğnenmelidir.
• Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010 verilerine göre her yaş için fiziksel aktivite oranımız düşük.Başta kalp damar olmak üzere diyabet gibi günümüzde çığ gibi büyüyen bu hastalıklardan korunmanın bi yolu da fiziksel aktiviteyi artırmak.Üstelik bunu spor salonlarına giderek değil haftada beş gün toplam 150 dk yürüyüşlerle sağlayabilirsin.

Son yıllarda hem dünyada hem de ülkemizde fazla kilolarıyla mücadele eden büyük bir topluluk var. Bir haftada 5 kilo vermek kulağa ne kadar cazip gelse de hızlı verilen kilonun aynı hızda geri alınmasının yanında verdiğin kilo yağdan değil su ve kastan olacak.

Üstelik vücudun direnç gösterdiği için her diyet denemesi seni bir adım daha başarısızlığa götürecek.Yaza yaklaşırken sosyal medyanın sana sunduğu detoks sularıyla değil yaşam tarzı değişikliği ile kilo vermen en doğrusu.

                                                                                          SAĞLIKLI GÜNLER

GÜLSÜM KESKİN

KAYNAKÇA

• Klein, A. V., & Kiat, H. (2014). Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 28(6), 675–686
• Obert, J., Pearlman, M., Obert, L., & Chapin, S. (2017). Popular Weight Loss Strategies: a Review of Four Weight Loss Techniques. Current Gastroenterology Reports, 19(12
• Dixon, B. (2005). “Detox”, a mass delusion. The Lancet Infectious Diseases, 5(5), 261.