GÜNEŞTEN GELEN SAĞLIK: D VİTAMİNİ
Yaz denilince akla gelenlerin başındadır güneş. Ve güneş ışığıyla hatırladığımız D vitamini. Nedir bu D vitamini? Bu kadar önemli olmasının nedeni ve işlevleri nelerdir?
D vitamini, diğer vitaminlerden ayırt edici olarak güneş ışığıyla endojen sentezlenen ve hormon özelliği göstermesinin yanı sıra besin ögesi olarak da işlev gören bir vitamindir. Ergosterolden sentezlenen D2 ve UV ışınlarının etkisiyle omurgalı canlıların derilerinde sentezlenen D3(kolekalsiferol) formu bulunmaktadır. Epidermis ve dermiste fazla miktarda sentezlenen 7-dehidrokolesterol,kolesterol sentezinde öncü maddedir.Güneş ışığıyla 7-DHC’nin Previtamin D3’e dönüşümü gerçekleşir. Previtamin D3’ten D3 sentezi ise normal vücut sıcaklığında gerçekleşebilmektedir. Sentezlenen D3 dolaşıma katılır. Bu dönüşüm;substrat kullanılabilirliğine, dermise ulaşan ışık yoğunluğuna ve güneş ışığına maruz kalınan süreye bağlıdır.D vitamininin deride senteziyle toksisite oluşmamaktadır.Dolaşıma katılamayan D3, biyolojik olarak inert moleküllere dönüştürülebilmektedir.
- D VİTAMİNİNİN DİYET İLE ALIMI
D vitamini doğal olarak alınan besinlerin yanı sıra(peynir,tereyağ,yağlı balıklar/uskumru,somon,ton balığı,balık yağı,yumurta)daha çok zenginleştirilmiş besinlerle D2 veya D3 formunda alınır. Adipoz doku lipoprotein lipazı(LPL), şilomikronlardan D vitamini fraksiyonlarının ayrılmasını ve adipozitlerin bunları almasını sağlar.Ancak yüksek adipozite,D vitamini tutulumuna neden olarak plazma D vitamini tutulumunda azalmalar meydana getirebilir.
- D VİTAMİNİNİN BİYOLOJİK FONKSİYONLARI
25 OHD’den 1,25 OH2D(kalsitriol)dönüşümü,plazma Ca ve P konsantrasyonlarının homeostatik regülasyonunun elzem bir endokrin ögesidir.
D vitamini,plazma Ca konsantrasyonlarının azalmasına yanıt olarak;kemiklerden Ca salınımında,böbreklerden Ca geri emiliminde ve 1,25 OH2D üretiminin uyarılmasında görevlidir.
D vitamininin temel fonksiyonu,kemik metabolizması üzerinde etkilidir.
D vitamininin aktif hormonal formu olan 1,25 OH2D,plazma Ca konsantrasyonunun normal aralıkta tutulmasına yardımcı olup intestinal Ca emilimini artırmaktadır.Emilim %10-15’ten %30-80’lere kadar çıkabilmektedir.
Patofizyolojik bir süreç ile Ca ve/veya D vitamini eksikliği varsa,D vitamini(1,25 OH2D) PTH ile osteoklastların oluşumunu ve aktivasyonunu indükleyebilir.
Yetersiz 1.25 OH2D,rikets ve osteomalazi gibi kemik hastalıklarına neden olabilir.
- D VİTAMİNİ VE İLİŞKİLİ HASTALIKLAR
- KVH,Ca ile ilişkili olarak düşük D vitamini düzeyi kardiyovasküler hastalıklar üzerinde etkilidir.
- Diabetus Mellitus(Tip 2 Diyabet),düşük D vitamini düzeyi pankreatik hücrelerde bulunan VDRs(kalsitriol reseptör)üzerinde negatif etki gösterir.İnsulin sekresyonu ve duyarlılığıyla ilişkili olarak hastalılığı tetikler.
- Kanser,D vitamini hücre proliferasyonu,büyümesi ve farklılaşması üzerinde etkilidir.
- İmmün yanıt ve enfeksiyon,Akciğer enfeksiyonlarında düşük D vitamini negatif etkilidir.
- GÜNLÜK ALIM MİKTARI VE TOKSİSİTE
D vitamininin normal şartlarda toksisite oluşumu yoktur.Ancak fazla D vitamini suplemantasyonu,toksisiteye neden olur.Serumda 25 OHD≥100-150 ng/ml toksisiteyi gösterir.
Toksisite durumunda;mide bulantısı,kusma,iştah kaybı,dehidratasyon,renal disfonksiyon, mental değişiklikler ve koma görülebilmektedir.
EAR;400 IU/gün RDA;600 IU/gün
Sağlıkla kalın, bol güneşli ve D vitaminli günler…
Yazan: Tuğçe Bayar
