‘‘ADİPOKİNLER VE OBEZİTE’’
Yağ dokusundaki artış olarak ifade edilen obezite, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla görülen kronik, kompleks ve mültifaktöriyel bir hastalıktır. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından ‘sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikmesi’ olarak da tanımlanmaktadır. Diyabet, insülin direnci, hipertansiyon, kalp-damar hastalıkları, hiperlipidemi, infertilite, obstrüktif uyku-apne sendromu, depresyon ve çeşitli kanserler gibi pek çok sağlık sorunuyla ilişkili olup sağlık harcamalarını arttırmaktadır. Obezite sadece belirli toplumlarda görülen bir hastalık değil, gün geçtikçe küresel bir salgın halini almaktadır. DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın birçok bölgesinde yapılan çalışmalar bunu doğrular niteliktedir. Türkiye’de de obezitenin görülme sıklığı gelişmiş ülkelerden geri kalmamaktadır.
Günümüzde obezitenin en sık nedenleri, enerji miktarı yüksek besinlere kolayca ulaşılması ve sedanter yaşamdır. Dengesiz beslenme, yetersiz fiziksel aktivite, endokrin hastalıklar, obeziteye eşlik eden genetik sendromlar ve çeşitli ilaçlar obeziteye neden olan faktörlerdendir. Obezite tedavi edilmediği sürece yaşam süresini kısaltır, yaşam kalitesini olumsuz etkiler, doku ve organların işlevlerini bozar. Bu komplikasyonlar iki nedene bağlıdır:
1.Adipoz doku kütlesindeki artış
2.Artmış adipokin salınımı
Organizmalar yaşamlarını devam ettirebilmek için dışarıdan enerji almaya ihtiyaç duyarlar. Özellikle alınan enerji, harcanan enerjiden fazla olduğunda bu fazla enerji bazı balıklar ve memelilerde adipoz dokuda depo edilmektedir. Adipoz doku, alınan ve harcanan enerjiye bağlı olarak sürekli değişkenlik gösteren bir dokudur. Bu doku salgıladığı büyüme faktörü, sitokin, enzim ve hormonlarla vücuttaki çeşitli fonksiyonlarda ve özellikle enerji metabolizmasının düzenlenmesinde önemli rol almaktadır. Vücutta visseral ve subkutan olmak üzere iki tip adipoz doku bulunmaktadır. Visseral yağ dokusu obezite ile ilişkili patolojik durumlarla daha güçlü bir korelasyon göstermektedir. Bu nedenle patolojik durumlarda toplam yağ kütlesinden çok vücuttaki yağ dağılımı daha önemli olabilmektedir.
Adipoz doku artık basit bir enerji depolama alanı olarak değil, temel bir endokrin organ olarak görülebilir. Son on yılda adipositlerin biyolojisi üzerine yapılan araştırmalar, leptin, adiponektin ve resistin gibi çeşitli biyoaktif maddeleri salgılama kapasitelerini ortaya koymuştur. Adipoz dokuda üretilen biyolojik aktif maddeler sürekli olarak değişim içindedirler, bu da adipoz dokunun sürekliliğine ve enerji alımına, yağ birikiminin artmasına neden olur. Bu nedenle, hem sinerjik hem de antagonistik olan adipokinler arasındaki ilişkilerin anlaşılması, artan enerji alımını önlemek ve vücuttaki yağ birikimini engellemek için son derece önemlidir. Bu nedenle obezitenin nedenlerinin daha iyi anlaşılması, buna göre önlemlerin alınabilmesi, yağ dokusundan salgılanan bu biyoaktif maddelerin görev ve etkilerinin anlaşılması için daha çok çalışmaya ihtiyaç vardır.
Diyetisyen Nesibe ÇELEM
KAYNAKLAR
- BİENERTOVA VASKÜ J, NOVAK J, ZLAMAL F, FOREJT M, HAVLENOVA S, JACKOWSKA A, TOMANDL J, TOMANDLOVA M, SPLİCHAL Z, VASKÜ A (2014), The Prediction Role Of İndexes Of Circulating Adipokines For Common Anthropometric and Nutritional Characteristics Of Obesity in The Obese Central European Population, Eating Behaviors, Chapter: 15, s: 244-251.
- FALCA PİRES I, CASTRO CHAVES P, MİRANDA SİLVA D, LOURENÇO AP, LEİTE MOREİRA AF (2012), Physiological, Pathological and Potential Therapeutic Roles Of Adipokines, Drug Discovery Today, s: 880-889.
- KARACA E (2013), Farklı Beden Kütle İndekslerine göre Serum Visfatin Düzeyi ile Metabolik Parametreler Arasındaki İlişki, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- MOTOR S, KESKİN MC, DOKUYUCU R (2014), Obezite ve Adipokinler, Mustafa Kemal Üniv.Tıp Derg., Cilt 5, Sayı 18, s: 34-45.
- SABUNCU T, BAYRAM F, KIYICI S, SATMAN İ, YUMUK V, İZOL AN, SÖNMEZ A, GÜLDİKEN S, SANCAK S, AYDOĞDU A, ÖZKAYA M, CESUR M, CAN S, KUBAT ÜZÜM A, METE T, ALTAY M, ÜÇLER R, EREN MA, TAMER G, KUTLUTÜRK F, İPEKÇİ SH, ÖZSAN YILMAZ M, DUMAN G, HAYMANA C, DEMİRCİ İ, ÇİÇEK B, GÖNENİR ERBAY L (2018), Obezite Tanı ve Tedavi Klavuzu, 1.Bölüm s:11-19.
- YARDIM N, KESKİNKILIÇ B, KOCADAĞ S, SARIŞEN ADIGÜZEL Ö, ATABEY M, KELAT Z, SAYGI M (2017), Obezite ve Diyabet Klinik Rehberi, Bölüm: Yetişkinlikte Obezite, s: 25-55.
