LAKTOZ İNTOLERANSINDA TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ
Besin malabsorbsiyonlarından biri olan laktoz intoleransı, bireylerde en sık görülen karbonhidrat emilim bozukluğudur. Laktaz, ince bağırsakta bulunan bir enzim olup, laktozun hidrolize olması için gereklidir. Organizmada yeterli miktarda laktaz enzimi sentezlenemediği zaman, laktoz barsaklarda parçalanamaz ve emilemez. Bu durum sonucunda, sindirim bozuklukları, diyare (ishal), kramplar gaz oluşumu görülür. Laktoz sindiriminde laktozun dozu, kolon adaptasyonu, intestinal transit ve tüketilen diğer süt ürünleri önemli rol oynamaktadır.
- Laktozun Dozu
Tüketilen laktoz miktarı ile laktoz intoleransı semptomları arasında doğrudan bir ilişki vardır. Newcomer ve arkadaşlarının yapmış olduğu araştırmada, laktoz intoleransı olan bireylerde 50 g laktoz tüketiminden sonra semptomların belirgin şekilde arttığı saptanmıştır. Suarez ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada öğünlerde 12 g laktozla beslenmenin, gastrointestinal sistem (GİS) semptomlarına yol açmadığı bulunmuştur.Yapılan araştırmalarda; 12 g laktozun (yaklaşık 1 su bardağı süt) sindiriminde herhangi bir sorun yaşanmadığı belirlenmiş, diğer besinler ile birlikte tüketildiğinde (sütü tek başına tüketmek yerine ana ya da ara öğünler ile birlikte tüketmek) 15-18 g arası laktozun da iyi tolere edilebildiği belirtilmiştir. Laktoz dozu 18 g’ın üzerine çıktığında ise intolerans bulguları önemli duruma gelmektedir
- İntestinal Geçiş
Sütün başka besinler ile birlikte tüketilmesi ya da süte eklenen bileşikler, laktozun kolona geçiş hızını yavaşlatır, laktoz yavaş fermente olur. Böylece laktoz intoleransı semptomları azalır. Bu konuyla ilgili yapılan bir araştırmada; yüksek osmaliteye sahip olan çikolatalı sütün normal süte göre mideden daha yavaş boşaldığı belirlenmiş ve bunun üzerine 250 ml sade süt ile %1.5 kakao katılarak hazırlanan 250 ml çikolatalı sütün GİS semptomları üzerine olan etkilerini karşılaştırmak amacıyla, laktoz intoleransı olan 35 kişide bu çalışma yürütülmüştür. Araştırmanın sonucunda, çikolatalı süt tüketiminin normal süt tüketimine göre GİS semptomlarını azalttığı saptanmıştır. Bir başka araştırmada yağlı ve yağsız sütün GİS semptomları üzerine etkisi araştırılmış, tam yağlı sütün intolerans semptomlarını azalttığı belirtilmiştir. Araştırma sonucunda, sütteki yağın mide boşalmasını ve barsaktan geçiş süresini yavaşlatarak GİS semptomlarını azalttığı düşünülmüştür.
- Yoğurt ve Diğer Alternatifler
Yoğurt oluşumunda, fermentasyon ile birlikte laktik asit bakterileri çoğalarak, laktozun %25-50’sini kullanılırlar ve %4 oranında laktoz içeriğini azaltırlar. Ayrıca, yoğurtta bulunan kazein, kalsiyum fosfat ve laktat midenin asidik ortamında tampon görevi yaparak laktazın yapısını korur. Bu nedenle laktoz intoleransı olan bireylerin süte göre yoğurdu daha iyi tolere edebildikleri belirtilmiştir. Savaiano ve arkadaşları, 20 g laktoz içeren yoğurdun, pastörize yoğurdun, Lactobacillus acidophilus (L. acidophilus) içeren sütün ve fermente sütün, laktoz intoleransı olan bireylerde GİS semptomlarına etkisini araştırmışlardır. Yoğurt tüketen bireylerin, süt tüketen bireylere göre, laktoz intolerans semptomlarında önemli derecede azalma saptanmıştır..
Sert peynirler (İsveç, Cheddar vb), laktoz içeriğinin az olması nedeniyle laktoz intoleransı olan bireylerde daha iyi tolere edilebilmektedir. Laktoz sindirim bozukluğu olan kişilerin, yeterli miktarda kalsiyum almak ve GİS semptomlarından kaçınmak için, L. acidophilus kültürlerini içeren fermente olmamış süt tükettiği gözlenmiştir. Ancak, yapılan çalışmaların çoğunda fermente olmamış sütün, laktoz sindirimini geliştirmek ya da intolerans semptomlarını azaltmak üzerine etkisi olmadığı belirtilmiştir. Bunun sebebi ise içerdiği kültür miktarının az olması ve L. acidophilus kültüründen gelen laktazın, laktozu hidrolize etmek için uygun olmaması şeklinde açıklanmaktadır.
- Sindirime Yardımcılar
Laktoz intoleransı olan bireylere, laktozsuz süt ve diğer süt ürünlerinin yanı sıra sindirime yardımcı olması amacıyla, toz, tablet ya da sıvı halinde laktaz içeren suplementler önerilmektedir. Yapılan bir derlemede, günde 17-20 g arası laktoz tüketildiğinde, süt tüketiminden önce laktaz suplementasyonunun semptomları azalttığı belirtilmiştir.
- Kolon Adaptasyonu
Uzun süreli laktoz tüketimi ile kolon bakterilerinin laktozu fermente etmek için adapte olabileceği belirtilmiştir. Etiyopya’da yapılan bir araştırmada, okul çağındaki 100 öğrencinin
4 hafta süreyle 250 ml süt tüketmesi sağlanmış, dördüncü haftanın sonunda GİS semptomlarının araştırma başlangıcındaki semptomlarla benzer olduğu belirlenmiştir. Bu durum kolonun adaptasyonunu göstermektedir. Bu araştırmaya benzer olarak yapılan farklı bir araştırmada, verilen laktoz miktarı ve GİS semptomları arasında ters bir ilişki saptanmıştır. Araştırmanın sonucunda, laktoz miktarının artması ile gazın sıklığı ve şiddetinin laktoz alımından sonra %50 oranında azaldığı görülmüştür. Daha sonra yürütülen çalışmada da klinik tolerans üzerinde laktoz veya sükrozdan birinin düzenli uygulanması ile bakteriyel adaptasyonun laktoza etkileri karşılaştırılmış ve çalışmanın sonucunda düzenli laktoz tüketiminden sonra semptomların azaldığı gösterilmiştir.
KAYNAKLAR
1- Kırdar, Seval Sevgi.Probiyotiklerin Beslenme ve Sağlık Üzerine Etkileri, Diyabet ve Yaşam Dergisi 2009;52-7.
2- Eda DEMİRCİOĞLU, Gülşah KANER. Nuh Naci Yazgan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Kayseri. Güncel Gastroenteroloji Dergisi 2014;18(1):89-92.
3- Brown-Esters O, Mc Namara P, Savaiano D. Dietaryand biological factors influencing lactose intolerance. International DairyJournal. 2012;22(2):98-103.
4- Hertzler S, Savaiano DA, Jackson KA, et al. Nutrient Considerations in Lactose Intolerance. Nutrition in the Prevention and Treatment of Disease, 3rd Edition. 2012;757-72.
5- Annadurai G, Usharamalakshmi A, Ramakrishnan Setal. Medicinal use of Camellia sinensis on lactose intolerance. J Biol Sci 2010;10(2):112-6.
